اختلال دلبستگی واکنشی در کودکان: علل، نشانه‌ها و درمان آن

اختلال دلبستگی واکنشی نوعی اختلال روانی است که در آن کودک قادر به ایجاد ارتباط عاطفی سالم با والدین یا مراقبین خود نیست. این اختلال می‌تواند تاثیرات منفی زیادی بر سلامت روان کودک داشته باشد و ارتباطات اجتماعی او را تحت‌الشعاع قرار دهد.

علل بروز اختلال دلبستگی واکنشی

اختلال دلبستگی واکنشی معمولاً در شرایطی رخ می‌دهد که کودک از مراقبت‌های پایدار و محبت‌آمیز محروم باشد. موارد زیر از مهم‌ترین علل بروز این اختلال هستند:

1. عدم حضور مادر یا مراقب اصلی:
   کودکانی که مادرشان در زندان است یا در خانه‌های مختلف بدون مراقبت ثابت زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض این اختلال قرار دارند.
2. افسردگی والدین:
   والدینی که دچار افسردگی هستند، نمی‌توانند به نیازهای عاطفی فرزند خود پاسخ دهند. این وضعیت می‌تواند باعث کمبود ارتباط عاطفی بین کودک و والدین شود.
3. زندگی در پرورشگاه:
   کودکانی که در پرورشگاه‌های مختلف زندگی می‌کنند، به دلیل تعویض مداوم مراقبان، قادر به ایجاد ارتباط ایمن نیستند.
4. والدینی با سوءمصرف مواد:
   والدینی که به مواد مخدر یا الکل وابسته هستند، توانایی مراقبت صحیح از فرزند خود را ندارند، که این امر به اختلال دلبستگی منجر می‌شود.
5. کمبود دانش والدین جوان:
   مادران جوانی که از اصول اولیه رشد کودک آگاهی ندارند، ممکن است نیازهای عاطفی و جسمی کودک را نادیده بگیرند و زمینه‌ساز این اختلال شوند.

نشانه‌های اختلال دلبستگی واکنشی

کودک مبتلا به این اختلال رفتارهای زیر را نشان می‌دهد:

• عدم تمایل به نزدیک شدن به والدین هنگام ناراحتی.
• واکنش‌های کم و محدود نسبت به توجه یا محبت دیگران.
• خلق‌وخوی غمگین، ترسو یا تحریک‌پذیر حتی در شرایط عادی.
• عدم بروز احساسات مثبت مانند خنده یا شادی.

این اختلال معمولاً قبل از سن پنج‌سالگی تشخیص داده می‌شود و کودک باید حداقل 9 ماه سن داشته باشد تا علائم آن مشخص شود.

تشخیص اختلال دلبستگی واکنشی

تشخیص این اختلال به کمک ارزیابی‌های روان‌شناسی توسط متخصصین بهداشت روان انجام می‌شود. مراحل تشخیص شامل موارد زیر است:

• مشاهده تعامل کودک با مراقبین.
• بررسی تاریخچه رشد کودک و محیط زندگی او.
• مصاحبه با والدین یا مراقبین برای جمع‌آوری اطلاعات درباره شیوه‌های تربیتی.

درمان اختلال دلبستگی واکنشی

برای درمان این اختلال، اقدامات زیر توصیه می‌شود:

1. ایجاد محیط امن و پایدار:
   اولین گام، فراهم کردن محیطی دوست‌داشتنی و پایدار برای کودک است. والدین باید از نظر عاطفی در دسترس کودک باشند و با او تعامل مثبت برقرار کنند.
2. آموزش والدین:
   والدینی که با نیازهای کودک آشنایی کافی ندارند، باید در کلاس‌های آموزشی شرکت کنند تا بتوانند رفتارهای حمایتی و صحیح را بیاموزند.
3. مداخلات سازمانی:
   در مواردی که خانواده نمی‌تواند نیازهای کودک را تأمین کند، سازمان‌های حمایت از کودکان باید وارد عمل شوند و با ارائه مراقبت‌های مناسب، سلامت روانی کودک را تضمین کنند.

روش‌های درمانی توصیه‌نشده

در گذشته، برخی از روش‌های درمانی مانند “برگزاری درمان” که شامل فشارهای جسمی و عاطفی بر کودک بود، استفاده می‌شد. این روش‌ها به دلیل آسیب‌های جدی و ناکارآمدی کنار گذاشته شده‌اند.

شیوع اختلال دلبستگی واکنشی

این اختلال به دلیل تشخیص نسبتاً جدید، به طور گسترده‌ای مورد مطالعه قرار نگرفته است. اما تخمین زده می‌شود که کودکان ساکن در یتیم‌خانه‌ها یا کسانی که از مراقبت‌های کافی محروم هستند، بیشتر در معرض این اختلال قرار دارند.

سخن پایانی

اختلال دلبستگی واکنشی می‌تواند تأثیرات مخربی بر رشد اجتماعی و روانی کودک داشته باشد. با ایجاد محیطی امن، پایدار و محبت‌آمیز، می‌توان از بروز این اختلال جلوگیری کرد و در صورت وقوع، اقدامات درمانی مؤثر انجام داد. آموزش والدین و افزایش آگاهی اجتماعی نقش مهمی در پیشگیری و درمان این اختلال ایفا می‌کند.