توسط : محققان با همکاری گوگل دیپ‌مایند، یک مدل هوش مصنوعی به نام «آینیاس» (Aeneas) را توسعه داده‌اند که می‌تواند کتیبه‌های رومی آسیب‌‌دیده و ناقص را با دقتی بالا بازسازی، تاریخ‌گذاری و مکان‌یابی کند. این ابزار جدید دستیاری فوق‌هوشمند برای باستان‌شناسان است و به آنها در حل پازل‌های پیچیده تاریخ روم باستان کمک می‌کند.
به گزارش گاردین، هر ساله حدود ۱۵۰۰ کتیبه لاتین جدید از دل خاک بیرون می‌آید. این متون باستانی که بر روی سنگ، فلز و سفال حک شده‌اند، درباره موضوعات مختلفی مانند فرمان‌های امپراتوران، اشعار عاشقانه و سنگ‌نوشته‌های مقبره‌ها هستند. مورخان دانشگاه ناتینگهام می‌گویند: «چیزی که این کتیبه‌ها را منحصربه‌فرد می‌کند این است که توسط خود مردم باستان از تمام طبقات اجتماعی نوشته شده‌اند. این دیگر تاریخِ نوشته‌شده توسط فاتحان نیست.» اما یک مشکل بزرگ وجود دارد: این متون اغلب شکسته، فرسوده و ناخوانا هستند و تفسیر آنها نیازمند سال‌ها تخصص و کار طاقت‌فرساست.
هوش مصنوعی گوگل برای کشف اسرار کتبیه‌های رومی
برای حل این مشکل، تیمی از محققان به سرپرستی «یانیس آسائل» (Yannis Assael) از گوگل دیپ‌مایند یک شبکه عصبی مولد به نام آینیاس را توسعه دادند. این هوش مصنوعی که بر روی پایگاه داده بزرگی شامل نزدیک به ۲۰۰ هزار کتیبه (معادل ۱۶ میلیون کاراکتر) آموزش دیده است، سه کار اصلی انجام می‌دهد:
- بازسازی متن: بخش‌های گمشده یا ناخوانای کتیبه را با بالاترین احتمال ممکن بازسازی می‌کند.
- تاریخ‌گذاری: تخمین می‌زند که کتیبه در کدام دهه (با دقت ۱۳ سال) ساخته شده است.
- مکان‌یابی: پیش‌بینی می‌کند که کتیبه به کدام یک از ۶۲ استان امپراتوری روم تعلق دارد.
این ابزار فراتر از یک جستجوی ساده کلمات کلیدی است و با درک عمیق، ارتباطات تاریخی پنهان میان کتیبه‌ها را کشف می‌کند.
براساس مقاله منتشرشده در نیچر، برای سنجش توانایی آینیاس محققان مسائل سختی را پیش روی آن قرار دادند: در تحلیل کتیبه معروف «Res Gestae Divi Augusti»، آینیاس با شناسایی ظرافت‌های زبانی مانند املای باستانی، توانست تاریخ احتمالی کتیبه را به همان دو دوره‌ای که مورخان برجسته بر سر آن اختلاف‌نظر دارند، محدود کند.
در آزمونی دیگر، آینیاس با تحلیل کتیبه‌ای از یک محراب در آلمان امروزی، از طریق شباهت‌های زبانی ظریف، فاش کرد که این کتیبه تحت تأثیر یک محراب قدیمی‌تر در همان منطقه بوده است.
بااین‌حال، این ابزار قرار نیست جایگزین مورخان شود. در آزمایشی که با حضور ۲۳ مورخ انجام شد، مشخص شد که آینیاس در ۹۰ درصد موارد یک «نقطه شروع مفید» و عالی برای تحلیل فراهم می‌کند. این مطالعه تأکید می‌کند که بهترین و دقیق‌ترین نتایج زمانی به‌دست می‌آید که تخصص و شهود مورخان انسانی با قدرت تحلیلی هوش مصنوعی ترکیب شود.
